استفاده از ظروف پلاستیکی برای نگهداری غذا، یکی از رایج ترین عادات در خانه‌های ایرانی است. این ظروف سبک، ارزان و در دسترس هستند و بسیاری از خانواده‌ها آن‌ها را جایگزین ظروف شیشه‌ای یا استیل کرده‌اند. اما آیا تا به‌حال به ایمنی این ظروف در تماس مستقیم با غذا فکر کرده‌اید؟ آیا پلاستیکی که غذای داغ را در آن می‌ریزیم یا در فریزر می‌گذاریم، واقعاً بی‌ضرر است؟ با توجه به مطالعات انجام‌شده در حوزه بهداشت مواد غذایی، استفاده نا آگاهانه از برخی انواع پلاستیک می‌تواند سلامت انسان را تهدید کند. بنابراین، بررسی علمی ویژگی‌ها، کاربردها و خطرات احتمالی ظروف پلاستیکی برای نگهداری غذا از اهمیت زیادی برخوردار است. این مقاله پاسخی علمی و تخصصی به این سوالات رایج خواهد داد و نکاتی کاربردی برای انتخاب صحیح ظروف پلاستیکی ارائه می‌دهد. اگر قصد خرید ظروف پلاستیکی عمده را دارید کاسپین پلاستیک می تواند یک انتخاب عالی باشد.
پلاستیک های فودگرید چه هستند و چطور تولید می‌شوند؟
پلاستیک های مناسب برای نگهداری غذا که تحت عنوان “Food Grade” شناخته می‌شوند، از پلیمرهای مخصوصی مثل پلی اتیلن (PE)، پلی‌پروپیلن (PP) و پلی‌کربنات (PC) ساخته می‌شوند. این پلیمرها به‌گونه ای طراحی شده‌اند که در تماس با مواد غذایی واکنش شیمیایی خطرناکی از خود نشان ندهند و ترکیبات آن‌ها به‌را حتی به غذا منتقل نشود. در فرآیند تولید این ظروف، افزودنی هایی مانند رنگ، نرم‌کننده، پایدارکننده و حتی مواد آنتی‌باکتریال به ترکیب پلاستیک اضافه می‌شود تا ظرف نهایی خواص مورد نیاز را داشته باشد؛ از جمله مقاومت در برابر حرارت، انعطاف‌پذیری، شفافیت و عدم جذب بو و رنگ غذا. اما نکته حیاتی اینجاست: اگر این افزودنی‌ها به‌درستی کنترل نشده باشند یا از مواد بازیافتی و غیراستاندارد استفاده شده باشد، ممکن است در تماس با غذا، به‌خصوص در دماهای بالا یا طولانی‌مدت، مواد شیمیایی خطرناکی به غذا منتقل شود که سلامت مصرف‌کننده را به‌طور جدی تهدید می‌کند.
معنی کدهای بازیافت ظروف پلاستیکی چیست و کدام کدها ایمن هستند؟
در کف بسیاری از ظروف پلاستیکی، یک مثلث شامل عددی بین 1 تا 7 درج شده است که نوع رزین (پلاستیک) مورد استفاده را مشخص می‌کند. شناخت این کدها به شما کمک می‌کند تا بتوانید انتخاب بهتری از نظر ایمنی داشته باشید:
- کد 1 (PET یا PETE): این پلاستیک بیشتر برای بطری‌های نوشابه، آب و روغن استفاده می‌شود. مناسب برای استفاده کوتاه‌مدت است و نباید دوباره استفاده شود، به‌ویژه برای مایعات گرم.
- کد 2 (HDPE): پلاستیکی با چگالی بالا و مقاوم در برابر رطوبت و مواد شیمیایی است. معمولاً برای بطری شیر، روغن، مواد شوینده و ظروف فریزری مناسب است.
- کد 4 (LDPE): این نوع پلاستیک نرم و انعطاف‌پذیر است و بیشتر در ساخت کیسه‌های فریزری و روکش‌های پلاستیکی استفاده می‌شود.
- کد 5 (PP): یکی از ایمن‌ترین پلاستیک‌ها برای مواد غذایی است. مقاوم در برابر حرارت، قابل استفاده در مایکروویو و مناسب برای غذاهای داغ.
- کدهای 3 (PVC)، 6 (PS) و 7 (Other): این کدها نشان‌دهنده پلاستیک‌هایی با احتمال بالای نشت مواد مضر هستند. PVC حاوی کلر و فتالات است، PS (پلی‌استایرن) در تولید ظروف یک‌بارمصرف کاربرد دارد و کد 7 معمولاً ترکیبی از پلاستیک‌هاست که ممکن است شامل BPA باشد. بهتر است از این پلاستیک‌ها برای غذا استفاده نکنید. در مجموع، برای استفاده روزمره و نگهداری غذا، ظروف با کد 2، 4 و 5 انتخاب‌های مطمئن‌تری هستند.
BPA چیست و چرا در ظروف پلاستیکی خطرناک است؟
BPA یا بیسفنول A یک ماده شیمیایی صنعتی است که در تولید برخی پلاستیک‌ها به‌ویژه پلی‌کربنات‌ها و رزین‌های اپوکسی استفاده می‌شود. مطالعات نشان داده‌اند که این ماده می‌تواند به‌مرور زمان و به‌ویژه در دمای بالا از بدنه پلاستیک جدا شده و وارد مواد غذایی یا نوشیدنی‌ها شود. وقتی BPA وارد بدن می‌شود، می‌تواند عملکرد هورمون‌های طبیعی را تقلید یا مختل کند و به‌عنوان یک مختل‌کننده غدد درون‌ریز عمل کند. عوارض احتمالی مصرف طولانی‌مدت BPA شامل افزایش خطر ناباروری، سقط جنین، اختلالات رشدی در کودکان، دیابت نوع ۲، چاقی و حتی برخی انواع سرطان است. به همین دلیل سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) و سازمان بهداشت جهانی نسبت به کاهش مصرف ظروف حاوی BPA هشدار داده‌اند. امروزه بسیاری از برندهای معتبر ظروفی را با برچسب “BPA-Free” تولید می‌کنند تا اطمینان خاطر مصرف‌کننده را جلب کنند. توصیه می‌شود هنگام خرید، حتماً این برچسب را بررسی کنید.
غذاهای داغ و ظروف پلاستیکی؛ آیا ریختن غذای گرم در ظرف پلاستیکی مجاز است؟
ریختن غذاهای داغ مانند سوپ، خورش، یا غذاهای سرخ‌شده مستقیماً در ظروف پلاستیکی یکی از رفتارهای نادرست و متداول است. گرما می‌تواند ساختار شیمیایی پلاستیک را تغییر داده و باعث شود ترکیباتی مثل BPA یا فتالات از پلاستیک آزاد شده و وارد غذا شوند. حتی پلاستیک‌هایی که به‌عنوان فودگرید یا مایکروویو ایمن شناخته می‌شوند نیز در برابر حرارت زیاد ممکن است عملکرد خود را از دست دهند. همچنین غذاهای اسیدی، چرب یا شور، اثر مضری بر پایداری پلاستیک دارند و احتمال نفوذ مواد شیمیایی را افزایش می‌دهند. به همین دلیل، بهترین روش این است که غذا را پس از خنک شدن در ظروف پلاستیکی بریزید. برای گرم‌کردن یا نگهداری غذاهای داغ، ظروف شیشه‌ای، سرامیکی یا استیل انتخاب‌های بهتری هستند. اگر مجبور به استفاده از ظرف پلاستیکی هستید، حتماً مطمئن شوید که علامت “Microwave Safe” یا “Heat Resistant” دارد.
آیا می‌توان ظروف پلاستیکی را در فریزر نگهداری کرد؟ نکات مهم بهداشتی
فریز کردن غذا در ظروف پلاستیکی بسیار رایج است، اما باید از ظروفی استفاده شود که مخصوص فریزر هستند. برخی انواع پلاستیک در دمای پایین شکننده شده و ترک برمی‌دارند. این ترک‌ها می‌توانند منجر به نفوذ هوا، میکروب و بوی نامطبوع به غذا شوند. پلاستیک‌های مناسب برای فریزر معمولاً انعطاف‌پذیر هستند و دارای درپوش‌هایی با قفل هوا (airtight) هستند که مانع از نفوذ رطوبت و یخ‌زدگی سطحی می‌شود. همچنین نباید ظرف را تا لبه پر کنید؛ چون مواد غذایی در فرآیند انجماد منبسط می‌شوند و پر بودن ظرف ممکن است باعث ترک خوردن یا باز شدن درب آن شود. اگر قصد دارید غذا را برای مدت طولانی در فریزر نگه دارید، بهتر است از ظروفی با کیفیت بالا و دارای تاییدیه ایمنی مواد غذایی استفاده کنید.
نحوه شست‌وشوی ظروف پلاستیکی به‌صورت بهداشتی و ایمن
شست‌وشوی صحیح ظروف پلاستیکی یکی از مراحل مهم در حفظ سلامت آن‌هاست. بسیاری از افراد ظروف پلاستیکی را مانند سایر ظروف در ماشین ظرفشویی قرار می‌دهند، در حالی که دمای بالا در ماشین می‌تواند پلاستیک را تخریب کند و خطر نشت مواد شیمیایی را افزایش دهد. تنها ظروفی که دارای برچسب “Dishwasher Safe” هستند باید در ماشین ظرفشویی شسته شوند. برای شست‌وشوی دستی، از اسفنج نرم، آب ولرم و شوینده ملایم استفاده کنید. استفاده از سیم ظرفشویی یا اسکاچ زبر باعث خراش سطح ظرف شده و زمینه رشد باکتری‌ها را فراهم می‌کند. بعد از شست‌وشو حتماً ظرف را خشک کنید تا از ایجاد رطوبت و کپک جلوگیری شود. اگر بوی نامطبوع در ظرف باقی ماند، می‌توانید از جوش شیرین یا سرکه طبیعی برای رفع آن استفاده کنید.
چه زمانی باید ظروف پلاستیکی آشپزخانه را دور بیندازیم؟
هیچ ظرف پلاستیکی‌ای برای همیشه ماندگار نیست. با گذشت زمان، حتی ظروف فودگرید نیز فرسوده می‌شوند و ممکن است دیگر ایمنی اولیه خود را نداشته باشند. نشانه‌هایی که بیانگر زمان تعویض ظرف هستند عبارت‌اند از: تغییر رنگ به زرد یا مات، ایجاد خراش‌های عمیق، بوی نامطبوع ماندگار، تغییر شکل در اثر گرما یا سرمای زیاد، و بسته نشدن کامل درب. حتی اگر ظاهراً مشکلی دیده نمی‌شود، توصیه می‌شود ظروف پلاستیکی‌ای که روزانه استفاده می‌شوند هر ۶ تا ۱۲ ماه یک‌بار بازبینی و در صورت نیاز جایگزین شوند. استفاده طولانی‌مدت از پلاستیک فرسوده، خطر ورود ترکیبات مضر به غذا را افزایش می‌دهد.
جمع بندی
استفاده از ظروف پلاستیکی برای نگهداری غذا تنها در صورتی ایمن است که از نوع درست آن استفاده شود و اصول نگهداری، شست‌وشو و تعویض آن رعایت شود. ظروفی که دارای کدهای ایمن مانند 2، 4 یا 5 هستند، فاقد BPA و دارای برچسب فودگرید و قابل استفاده در مایکروویو یا فریزر هستند، انتخاب‌های مناسبی برای مصرف روزانه محسوب می‌شوند. در عین حال، باید از حرارت دادن مستقیم غذا در ظروف پلاستیکی، استفاده از ظروف خراش‌خورده یا قدیمی، و نگهداری طولانی‌مدت مواد غذایی چرب یا اسیدی در این ظروف پرهیز کرد. انتخاب هوشمندانه و مصرف آگاهانه، کلید حفظ سلامت خانواده در استفاده از پلاستیک‌هاست.
بدون دیدگاه